Konut satışlarıyla ilgili ayrıntılı bilgilerin yer aldığı tahlilde “Son periyotta toplam konut satışlarında kaydedilen artışın büyük ölçüde gerçek bireylerden kaynaklı olduğu anlaşılıyor” ifadelerine yer verildi.
Merkez Bankası son sıkılaşma devrinde gerçek dal risklilik göstergelerindeki gelişmeleri, firmaların temerrüt riskini azaltmak için varlık satışlarına yönelip yönelmediğini konut satışları üzerinden açıklayan bir tahlil yayımladı.
Merkez Bankası tarafından yayımlanan tahlilde şu sözlere yer verildi:
Parasal sıkılaşma periyotlarında gerçek kesim firmalarının riskliliğinde artış gözlenebiliyor. Bu artışın ölçüsü, sıkılaşmanın boyutunun yanı sıra firmaların sıkılaşma başlangıcındaki finansal durumlarına da bağlı. Bu yazıda son sıkılaşma devrinde gerçek kesim risklilik göstergelerindeki gelişmeleri tahlil ederken, firmaların temerrüt riskini azaltmak için varlık satışlarına yönelip yönelmediğini de konut satışlarına odaklanarak inceliyoruz.
Firmalar son mali sıkılaşma döngüsüne, izafî olarak düşük borçluluk ve yüksek kârlılık oranları ile girdi. 2009 yılından itibaren artış eğilimi sergileyen ve 2021 yılında tarihi doruğuna ulaştıktan sonra süratle gerileyen mali borçların toplam etkinlere oranı, 2023 yılında tarihî ortalamaların altındaydı.
Ayrıca, faaliyet kâr marjı tarihi yüksek düzeyini korurken net döviz konum açığı da epeyce gerilemişti. Bu durum gerçek bölümün ilgili periyoda güçlü finansal tamponla girdiğine işaret ediyor. Bununla birlikte, son periyotta net döviz konum açığında yaşanan artışı ve öncü göstergelerin işaret ettiği üzere firmaların kârlılığındaki düşüşü not etmekte yarar var.
KARŞILIKSIZ ÇEK TARİHİ ORTALAMANIN ALTINDA
Reel bölümün son sıkılaşma periyoduna güçlü finansal tamponla girmesinin tesirleri, temel temerrüt göstergelerinde gözlenebiliyor.
- Nitekim karşılıksız çek oranı mali sıkılaşmanın birinci aylarında artmakla birlikte tarihî ortalamasının hayli altında kalmayı sürdürdü ve 2024 ağustos ayından sonra da bir ölçü düştü.
- Firmaların takipteki kredilerinin toplam ticari kredilere oranı ise, 2023 sonunda en düşük tarihi düzeylerine gerilemişti.
- Söz konusu oran son periyotta hudutlu bir artış göstermekle birlikte hala tarihi ortalamasının çok altında . Özetle, mevcut bilgiler sıkılaşma periyodunda gerçek dalın temerrüt açısından kıymetli bir artış yaşamadığına işaret ediyor.
SATIŞLAR BÜYÜK ÖLÇÜDE GERÇEK BİREYLER TARAFINDAN YAPILDI
Temerrüt göstergelerindeki bu görünüme, finansal tamponların yanı sıra firmaların temerrütten kaçınmak için varlık satışına yönelmesi de neden olmuş olabilir. Bunu anlamak emeliyle, firmaların konut satışlarına bakıyoruz.
Eğer firmalar varlık satışına yöneliyorsa birinci etapta üretim faaliyetlerinde kullanılmayan, ticari alacaklara karşılık edinilen ya da yatırım hedefli satın alınmış konutların elden çıkarılması makul bir seçenek.
Ayrıca kesin eserleri konut olan inşaat firmaları da temerrüt riski yaşamaları durumunda ellerindeki konut stokunu süratli bir formda eriterek nakdi varlıklarını güçlendirmeye çalışabilir. Bu nedenle mali sıkılaşma periyotlarında firmaların konut satışlarının gerçek bireylere kıyasla daha fazla artması beklenebilir.
Bu çerçevede, tapu bilgilerini kullanarak konut satışları içerisinde hukuksal şahısların hissesini hesaplıyoruz . 2018 öncesinde yüzde 20 civarında seyreden hukukî bireylerin yıllık konut satışlarındaki hissesi, sıkılaşma periyodunda artarak 2019 yılının nisan ayında yüzde 24,3 ile tarihi tepesine ulaşmıştı.
Sonrasında yüzde 20’nin altına inen kelam konusu hissenin son sıkılaşma periyodunda bir artış sergilemediği anlaşılıyor. Hatta son aylarda bir gerileme de kelam konusu ve 2025 nisan ayı prestijiyle bu hisse yüzde 15,6 düzeyinde.
Veriler incelendiğinde, son devirde toplam konut satışlarında kaydedilen artışın büyük ölçüde gerçek şahıslar kaynaklı olduğu anlaşılıyor. Buradan hareketle, firmaların temerrüde düşmemek için varlık satışına yönelimlerinde besbelli bir hareket görülmediği söylenebilir.
Özetle, son sıkılaşma devrinde gerçek dal temerrüt oranlarında kayda kıymet bir artış yaşanmadı. Firmaların sıkılaşma öncesindeki güçlü finansal durumlarının bu görünümde tesirli olduğunu kıymetlendiriyoruz. Son devirde firmaların konut satışlarının tarihi ortalamanın altında seyretmesi ve toplamdaki hissesinin gerilemesi de bu değerlendirmemizi destekliyor.
Kaynak: Haber7
